با گسترش استریم آنلاین و تلویزیون‌های اینترنتی و گسترش شیوه‌های نوین تولید محتوا چه تغییراتی در تلویزیون رخ خواهد داد؟ نقش اتاق خبر در تلویزیون آینده چگونه است؟
رضا قربانی / کارشناس ارشد مدیریت رسانه و روزنامه‌نگار فناوری
اتاق خبر و شیوه تولید محتوا در رسانه‌ها در جهان نسبت به گذشته تغییر کرده است؛ در حال حاضر رسانه‌های پیشروی جهان با ترکیب فناوری و کانال‌های مختلف توزیع نوع جدیدی از فضای تولید و توزیع محتوا را خلق کرده‌اند که بر مبنای آن می‌توانیم بگوییم شاهد شکل‌گیری نسل جدیدی از روزنامه‌نگاری هستیم. در این رابطه باید دقت کرد که در روزنامه‌نگاری جدیدی که از آن صحبت می‌کنیم تمام فعالیت‌های رسانه‌ای مبتنی بر همان اصول اولیه روزنامه‌نگاری هستند؛ نباید دچار این خطا شد که صرفاً پوسته و رویه تغییر کرده است یا به عبارتی صرفا از ابزارهای جدید استفاده می شود؛ با این که تاکید کردیم اصول پایه روزنامه‌نگاری همان است که بود اما شیوه های تولید به کلی تغییر کرده و در سال‌های آینده در صورت همراه نشدن بدنه اصلی روزنامه‌نگاران با این تغییرات شاهد از دست رفتن فرصت‌ها خواهیم بود.
در آینده نزدیک که همین امروز هم در حال تجربه بخشی از آن هستیم، روزنامه‌نگاری به این سمت می‌رود که تولید و توزیع بیش از هر زمان دیگری در هم تنیده شوند؛ در گذشته بین تولید و توزیع فاصله زمانی وجود داشت و این موضوع فرصت مناسبی را در اختیار تولیدکننده‌های رسانه‌ای قرار می داد که محتوای خود را ویرایش کنند.
در سال‌های گذشته شاهد شکل‌گیری نسلی از تولید کننده‌های محتوا بودیم که در صحنه حضور داشتند و به صورت همزمان با توزیع محتوا را تولید می کردند که معمولاً این افراد فاقد سواد رسانه‌ای کافی بودند و اصول پایه روزنامه‌نگاری را رعایت نمی‌کردند. در آینده نزدیک ما نسلی از روزنامه‌نگاران را خواهیم داشت که فاصله تولید و توزیع محتوای آنها کم است ولی چارچوب های خبری یا روزنامه‌نگاری را نیز رعایت می‌کنند؛ در این زمینه قطعاً ابزار و تکنولوژی‌ها به کمک فهم و درک روزنامه‌نگاران خواهند آمد.
همان گونه که پیش از این مخاطبان سبد رسانه‌ای داشتند و محتوا یا رسانه‌های مختلف را در سبد رسانه‌ای خود قرار می دادند در آینده نزدیک نیز اولویت‌های متفاوتی خواهند داشت؛ در این زمینه واگرایی جدی را شاهد خواهیم بود و اینگونه نیست که بتوانیم مخاطبان را به راحتی دسته‌بندی کنیم؛ به عبارتی مخاطبان در زمینه اولویت‌های محتوایی، فرمت و نوع رسانه قابل دسته‌بندی به شکلی که مرز مشخصی آنها را از هم جدا کنند نیستند.
بنابرانی به طور قطع امکان ادامه حیات برای رسانه‌های سنتی بدون تغییرات کافی در فرم و محتوا وجود ندارد. صدای مرگ تلویزیون به شیوه سنتی به وضوح قابل شنیدن است!
نقش اتاق خبر در تلویزیون آینده
پیش از این و حتی تا همین امروز در تعریف اتاق خبر و تحریریه، مکان فیزیکی بیش از هر عنصر دیگری مورد توجه قرار می‌گرفت. در ذهن بسیاری از اساتید رسانه، اتاق خبر یا تحریریه مکانی است که روزنامه‌نگاران در آن جمع می‌شوند، با هم تعامل می‌کنند، سوژه‌ها را ساخته و پرداخته می‌کنند. تمام محتواهایی که در یک رسانه منتشر می‌شود از درون اتاق خبر بیرون می آید. با این حال با وجود اهمیت مکان فیزیکی شاید زمان آن رسیده که به نوع جدیدی از اتاق‌های خبر و تحریریه‌ها فکر کنیم که محل فیزیکی در آنها عامل تعیین کننده نیست و صرفاً جایی هستند که روزنامه‌نگاران در آن با هم تعامل می‌کنند و به صورت پیوسته و نه در یک زمان خاص سوژه ها را بررسی و انتخاب می‌کنند.
اتاق خبر در دنیای امروز جایی است که می توان به صورت پیوسته یعنی ۲۴ ساعت شبانه روز و ۷ روز هفته سوژه‌های مهم یک رسانه را دروازه‌بانی کرد. قطعاً در اتاق خبر لایه‌های مختلفی از تحریریه حضور دارد؛ اتاق خبر جایی است که به صورت پیوسته سوژه های مختلف رصد و محتواهایی که باید در رسانه منتشر شود تایید یا پیگیری می‌شود؛ پیش از این فیزیک عامل مهمی بود، اما در حال حاضر عامل فیزیکی کم‌رنگ شده یا در حال حذف شدن است؛ اکنون دنیای سایبری است که نقش مهم‌تری یافته است.
الزامات و ضرورت‌های یک اتاق خبر این است که بتوان به صورت پیوسته از هر زمان و از هر جایی و از طریق هر کانال و ابزاری سوژه ها را بررسی، رد یا تایید کرد.
مدیران اتاق خبر امروز علاوه بر تسلط کافی بر اصول روزنامه نگاری نیاز به آشنایی کافی با ابزارها و تکنولوژی‌های ارتباطی و فناوری‌ها را دارند.
همگرایی کانال‌های رسانه‌ای
در یک نگاه رادیکال معتقدم که در آینده نزدیک مرزی که بین رسانه‌های چاپی، ویدیویی صوتی و یا اینترنتی وجود دارد حذف می شود و در آینده نزدیک همگرایی بین کانال‌های رسانه‌ای به حدی زیاد می‌شود که تفاوت محسوسی بین اتاق خبر مدیوم‌های گوناگون وجود نخواهد داشت.
اتاق های خبر سنتی دارای مدیران و روزنامه‌نگاران کارکشته، حرفه ای و با تجربه بود که اصول روزنامه‌نگاری را به خوبی می‌دانستند؛ اتاق‌های خبر مدرن ممکن است در ابتدا فاقد مدیران با تجربه و مسلط به مبانی روزنامه‌نگاری باشد؛ ولی به مرور آنها نیز به اصول مسلط خواهند شد. مدیران با تجربه و سنتی در صورتی که خود را با فناوری همراه کنند توان این را دارند که اتاق‌های خبر جدید را متحول کنند.
در آینده نزدیک به دلیل همگرایی شدید کانال‌های رسانه‌ای وضعیتی که در حال حاضر وجود دارد به کلی تغییر می‌کند؛ به عبارتی در فضای روزنامه‌نگاری و ژورنالیسم فعلی اصالت با روزنامه چاپی یا رسانه تلویزیون است و همین موضوع باعث می‌شود ما به این فکر کنیم که تیمی روزنامه چاپی را تولید کند؛ تیم دیگری محتوا برای فضای آنلاین تولید کند؛ یا مثلا تیمی برای تلویزیون محتوا تولید کند.
تصور می‌کنم در تلویزیون آینده فقط یک تیم داریم؛ تیمی که در آن یک تیم به صورت پیوسته محتوا تولید می‌کند؛ محتوا هم شامل متن، عکس، ویدئو، گرافیک، صوت و مواردی مانند آن است. در کنار تولید محتوا تیم دیگری خواهیم داشت که در زمینه کانالها فعالیت می‌کنند؛ آنها محتوای تولید شده را برای کانال‌های گوناگون سفارشی‌سازی می‌کنند. به عبارتی محتوا یک بار تولید می‌شود ولی برای رسانه چاپی، رسانه ویدیویی، آنلاین، اپلیکیشن و فضاهای دیگر تغییرات لازم در آن انجام می‌شود تا آماده استفاده در کانال‌های گوناگون شود.
علاوه بر تیم تولید محتوا و کانال تیم دیگری در زمینه محصول هم خواهیم داشت. تا امروز بنا بر این بوده که زیرساخت‌های نرم‌افزاری یک بار توسط تیمی خارج از فضای رسانه تولید و در ادامه با همان ویژگی‌های روز اول مورد استفاده تیم‌های محتوا قرار می‌گرفت؛ در رسانه‌های آینده از جمله تلویزیون لازم است تیمی تحت عنوان محصول وظیفه توسعه پیوسته تجربه کاربری و رابط کاربری ومواردی مانند فونت و گرافیک و … را دنبال کند.
بنابراین اصالت با مدیوم‌ها و کانالها نیست، بلکه اصالت با محتوا است، اما هر مدیوم و هر کانالی نیازمندی‌های فرمی خاص خودش را دارد که باید محتوا را برای اثربخشی مناسب در آنها آماده کرد.
داستان‌ها برنده هستند
در این زمینه دقت کنیم که با اینکه تکنولوژی صاحب اصالت است و تغییراتی که ایجاد می‌کند تغییرات روبنایی نیست؛ اما در نهایت در فضای رسانه‌ای این داستان ها هستند که حرف اول و آخر را می‌زنند به عبارتی محتوا مهمترین محصول رسانه‌ها است؛ پیشرفت‌های فناوری صرفاً قرار است شیوه تولید و توزیع محتوا را از منظر زمانی تغییر دهند؛ در حال حاضر به دلیل عدم دقت کافی و سرعت بالا شاهد شکل‌گیری پدیده هایی مانند فیک‌نیوز هستیم که در آینده نزدیک با تغییرات ناشی از کاهش شتاب تحول و تغییرات مربوط به ذائقه و خلق فناوری‌های جدید قطعاً شیوه تولید به سمت به سامان‌تری خواهد رفت.
مهمترین مزیت فناوری های دیجیتال هم ارزان شدن تولید محتوا است؛ بنابراین تلویزیون آینده باید بتواند در جنگل محتواهای بی‌مصرف و جذاب خودش را نجات دهد.
قطعاً تاثیر فناوری های نوین بر رسانه های مختلف به یک اندازه نیست؛ در حال حاضر رسانه‌های صوتی و تصویری ممکن است تاثیر کمتری نسبت به فناوری گرفته باشند و رسانه‌های چاپی قطعاً تاثیر بیشتری گرفته‌اند و تغییرات در آن بخش ها شدیدتر است.
قطعاً اتاق خبر های جدید نیاز به کسانی خواهد داشت که توانایی فعالیت در فضاهای جدید را دارند.
مهمترین نکته در طی مسیر این است که روزنامه نگاران باید به اصول اساسی روزنامه‌نگاری مسلط باشند؛ برای اینکه بتوانند در فضای جدید فعالیت کنند لازم است مهارت های استفاده از تکنولوژی را هم بدانند؛ مهمترین تکنولوژی هم که آنها پیش روی خود دارند موبایل و فضای مرتبط با موبایل است.
در ادامه شاهد کنار هم قرار گرفتن دو نوع تخصص خواهیم بود یکی کسانی که می‌توانند محتوا تولید کنند و کسانی که می‌توانند این محتوا را به فرم مناسب برای انتشار در کانالها تبدیل کنند؛ بنابراین اینکه کسانی در حوزه‌هایی که پیش از این کار می‌کردند اگر بخواهند آن روش‌ها ابزارها و دیدگاه‌ها را وارد این فضای جدید کنند قطعاً اختلاف فاز جدی پیش خواهد آمد.
برای استفاده از ابزارهای فناورانه دقت کنیم که فناوری باید در خدمت تولید محتوا باشد؛ در این زمینه همان طور که پیش از این گفتم لازم است با دیدگاه مدیریت محصول برای ساخت ابزارها و زیرساخت‌های رسانه‌ای که روزنامه‌نگاران نیاز دارند فعالیت کنیم.
یکی از مهمترین اتفاقاتی که در اتاق خبر دیجیتال رخ می‌دهد کاهش هزینه ها و افزایش سرعت و کارآیی است.
مهمترین عامل پیشروی اتاق های خبر در پذیرش فناوری دیدگاه آنها نسبت به فناوری است و باور به اینکه اساساً روزنامه‌نگاری به شیوه گذشته قابل ادامه دادن نیست.
و در پایان این که بعید می‌دانم بحث اتاق خبر در رسانه‌های ایرانی متفاوت با بقیه دنیا باشد؛ ممکن است مخاطب فارسی‌زبان تصور کند این بحث‌ها از ما دور است؛ منتها نشانه‌های بسیاری قابل مشاهده است که نشان می‌دهد تلویزیون به طور خاص و رسانه به طور عام به کلی در حال پوست‌اندازی است.
